Stadsdeel Delfshaven wilden we direct gaan bezoeken nadat we de eerste aflevering van In het kielzog van de Mayflower (presentatie Leo Blokhuis) zagen. Dat zag er zó pittoresk uit!
Delfshaven ontstond in 1389 toen de Delfshavense Schie werd gegraven om Delft een verbinding met de Maas te geven. Rondom de sluis ontstond het havenstadje Delfshaven. In 1795 werd het een zelfstandige gemeente, om in 1886 door Rotterdam geannexeerd te worden.
Geschiedenis van Delfshaven in vogelvlucht
- 1389: Begonnen met het graven van de vaart tussen Overschie en de Nieuwe Maas. Aan de oever van de Maas verschijnen een haventje en scheepswerf; het begin van Delfshaven.
- 1489: Tijdens de Jonker Fransenoorlog, onderdeel van de Hoekse en Kabeljauwse twisten, wordt Delfshaven vrijwel verwoest en alle Delftse schepen buitgemaakt of vernietigd.
- 1572: Inval van de watergeuzen, gevolgd door een herovering van de Spanjaarden, waarbij veel gebouwen (de meeste waren van hout) worden verwoest.
- 1577: Piet Hein wordt geboren in Delfshaven.
- 1620: De Pilgrim Fathers worden korte tijd ondergebracht in de Sint Anthonis Capel, vanwaar ze de oversteek naar Amerika beginnen.
- 1653: Bouw van het Kraanhuis met ‘Zakkendragershuisje’.
- 1700 en verder: opkomst van de jeneverindustrie, met de bouw van diverse molens.
- 1795: Delfshaven roept zichzelf uit tot zelfstandige gemeente, onder protest van Delft.
- 1825: Delfshaven krijgt stadsrechten. Het pand aan de Aelbrechtskolk wordt raadhuis der gemeente Delfshaven. Tegenwoordig doet het pand dienst als café en brouwerij De Pelgrim.
- 1870: Het standbeeld van Piet Hein wordt onthuld door koning Willem III.
- 1886: Delfshaven wordt met Rotterdam verenigd. De nieuwe gemeente krijgt de naam Rotterdam.
- 1960: Historisch Delfshaven wordt uitgeroepen tot beschermd stadsgezicht.
- 2022: Silphya’s Kitchen ging wandelen in Delfshaven, maar alle deuren bleven gesloten (lag het aan haar of aan de lockdown 😂)
Het oude Historisch Delfshaven, de volksbuurt Spangen en het rustige Oud-Mathenesse zorgen voor veel variatie in dit stadsdeel. Zie voor meer historische hoogte- en dieptepunten uit de rijke historie van Delfshaven: Wikipedia.
De wandelroute
We starten op de Schiedamseweg die opengebroken is en dus wat minder fraai oogt. We staan op een chaotisch kruispunt in de meest multi-culturele buurt van Nederland. Het schijnt zelfs dat het ‘patatje kapsalon’ is bedacht door de eigenaar van Kapsalon Tati van nummer 30.
Het is zondag en zelfs middenin de lockdown is het druk. Gelukkig komen we al snel bij het pittoreske haventje (foto helemaal bovenaan). Het uitzicht op de 600 jaar oude sluis is waarschijnlijk het meest gefotografeerde, geschilderde en getekende stukje Rotterdam-West.
Het Zakkendragershuisje
Het bijzondere gebouwtje met de poort in het water is het Zakkendragershuisje uit 1653. In dit huisje kwamen de broeders van het Zakkendragersgilde bijeen voor het verdelen van havenwerk.
De Wijdesteeg
Achter ons is de Wijdesteeg. Deze werd omstreeks 1600 gebouwd en stond vroeger bekend als de Wijdepoort. We gaan er maar van uit dat de doorgang toen vast ruimer was dan nu. Er is namelijk in de steegopening gebouwd waardoor ‘wijd’ nu niet meer van toepassing is. Voorheen waren er vele stegen en steegjes in Delfshaven. Nu is de Wijdesteeg de laatste van zijn soort. Mocht je besluiten ook deze wandeling te gaan doen, kijk dan vooral om hoog en zoek het doodshoofd.
Als je de Wijdesteeg uitkomt loop je tegen een wooncomplex aan dat is gebouwd als alternatief voor de kleine, donkere en vochtige woningen die door huisjesmelkers tegen woekerprijzen werden verhuurd aan arbeidsmigranten.
Het Watergeusplein
De straatnamen in de buurt verwijzen naar de Tachtigjarige Oorlog. We vervolgen onze route en komen aan op het Watergeusplein. We zien meerdere – in het oog springende – muurschilderingen. Maar twee ervan vond ik wel erg bijzonder: het is één grote muurschildering, in twee delen. De linker- en rechterkant zijn gescheiden door een wooncomplex. Samen met de buurtkinderen bedacht Eelco van den Berg de voorstelling van meer dan 20 dieren in de tinten groen, blauw en bruin. Het geeft een psychedelisch effect.
Als we de muurschilderingen goed hebben bekeken lopen we de hoek om, steken de straat over en lopen richting de ‘Tovertunnel’.
De Tovertunnel
In de jaren ’80 en ’90 was deze tunnel tussen de Schans en de Kolk een ongure plek. Er heerste veel criminaliteit. Er werden drugs verhandeld, er was straatprostitutie, inbraken waren er aan de lopende band en je struikelde over de drugsverslaafden. Wilij van der Linden besloot deze tunnel een complete metamorfose te geven.
Van de neonverlichting en vrolijke kleuren stappen we ineens weer een ander tijdperk binnen.
Piet Heynsbrug
Je kijkt hier naar de Piet Heynsbrug, met het wapen van Delfshaven erboven. De haring en graanaren verwijzen naar de haringvangst en de jeneverindustrie.
In het grote pakhuis links, de Dubbelde Palmboom, is een steen ingemetseld waarin de vloedhoogtes van de overstromingen zijn gemarkeerd. Helaas heb ik er geen foto van genomen. Dit pakhuis werd in 1825 gebouwd voor graanopslag. Later werd het verbouwd tot distilleerderij. Na Rotterdam en Schiedam, was Delfshaven de grootste producent van jenever en brandewijn.
Het pand hieronder was ooit Delfshavens bekendste jeneverstokerij: Henkes. De ooievaar, hun beeldmerk, hangt aan de gevel.
We lopen de Piet Heynsbrug over en vervolgen onze weg langs het pakhuis.
De Mouterbrug
Even verderop zien we de Mouterbrug. De naam verwijst naar mout, graan dat ontkiemd en daarna gedroogd is. Mout is een grondstof voor jenever. Het malen van mout vond plaats in windmolens. Van de 10 oorspronkelijke windmolens zijn er nog twee restanten en één hele windmolen over.
De Distilleerketel
Moutmolen “De Distilleerketel” is herbouwd na vernieling in 1940. De oorspronkelijke molen uit 1727 werd tijdens de Duitse invasie verwoest. Tegenwoordig produceert de molen allerlei soorten meel, die je in het winkeltje kunt kopen. Ze hadden ook warme chocomelk, pannenkoeken, koffie en thee. En een toilet, en die was zeer welkom!
De molen dankt zijn naam aan de koperen ketels waarin alcohol wordt gestookt. Vroeger stond de molen trouwens aan de rivier, maar door verzanding ligt de Maas tegenwoordig 500 meter zuidelijker.
Manlief geniet van een warme chocomelk, terwijl we onze meegebrachte boterhammen oppeuzelen. Het is koud, maar zonnig en we zitten heerlijk uit de wind op een bankje achter de molen. Uitkijkend over het water is dit een perfecte lunch plek.
De Oude Haven en de Nieuwe Haven
We slenteren terug richting de Mouterbrug en slaan daar rechtsaf. Het grote bakstenen gebouw (rechts op de foto) was het zeemagazijn van de Delftse afdeling van de VOC. Hier lagen goederen opgeslagen voor bouw, onderhoud en bevoorrading van de schepen die vanuit hier over de Oceanen voeren.
Tegenwoordig vind je luxe appartementen en kantoren in het Zeemagazijn.
De oude, nu historische, haven uit 1389 bleek zo succesvol dat er in 1451 nog een tweede haven bijkwam. Zo ontstond naast de Oude Haven een Nieuwe Haven. Toen Delfshaven door Rotterdam werd geannexeerd, werden de havens omgedoopt in Voorhaven en Achterhaven. Oude en Nieuwe Haven bestonden namelijk al.
Standbeeld Piet Heyn
We laten de brug voor het wat is en vervolgen onze weg tot aan de volgende brug. Toen het standbeeld in 1870 werd onthuld door Koning Willem III was deze brug er nog niet, het was toen een romantisch plantsoen.
De huidige brug werd in 1965 aangelegd. Er waren in die tijd plannen om alle historische gebouwen af te breken. Het was immers de moderne tijd met ruimte voor auto’s. Om die reden werd ook besloten om het beeld te keren, dan kon je hem zien vanuit de auto als je op de brug reed. Hierdoor wees het beeld niet meer naar de zee, maar naar Duitsland. Het protest tegen modernisering groeide, en uiteindelijk werd besloten om historisch Delfshaven te behouden. In 1985 werd ook het beeld weer teruggedraaid in de goede positie.
We steken hier de straat over en nemen de trap naar beneden. Een gevaarlijke trap met ongelijke, smalle treden! We lopen de Piet Heynstraat in. Op nummer 6 werd hij in 1577 geboren.
De Pelgrimvaders
Halverwege de foto, aan de linkerkant zie je de Pelgrimvaderskerk. Dit is het oudste gebouw van Delfshaven. In 1417 werd het geopend als katholieke kapel, gewijd aan de heilige Antonius. In 1761 is het gebouw verhoogd. Bovenop staat een los kerktorentje, met daarin een carillon dat elk kwartier speelt.
Iets meer naar voren, ter hoogte van de bankjes, is stadsbrouwerij De Pelgrim gevestigd in het oude raadhuis van Delfshaven. Het Pelgrimbier dat hier wordt gebrouwen is, net als de kerk ernaast, vernoemd naar de Pilgrim Fathers. Bekijk ook de serie In het kielzog van de Mayflower, presentatie Leo Blokhuis.
We laten dit prachtige historische gedeelte achter ons en gaan weer richting de moderne tijd. We kijken richting Schielands Hoge Zeedijk: misschien wel de belangrijkste dijk voor Nederland. Hij beschermt meer dan 3 miljoen mensen tegen het water.
Lage Erf
Verderop zien we de Lage Erfbrug met ernaast het oude brugwachtershuisje. Tegenwoordig is dat huisje het kleinste winkeltje van Rotterdam. Deze brug is voor velen de toegang tot historisch Delfshaven.
We komen aan op een kruispunt met overal horeca gelegenheden: je hoeft hier zeker geen honger of dorst te lijden. Alhoewel nu natuurlijk alles gesloten is, of enkel open voor afhalen. Op de foto Café Aan Zet, waar je kunt genieten van levende muziek en karaoke avonden.
Rechts van het café lopen we de Mathenesserdijk in, een vergeten stukje van historisch Delfshaven. Voordat de Schiedamseweg werd aangelegd was dit namelijk dé route naar Schiedam. Ook hier weer prachtige panden met schitterende gevels. Verderop bij de molen was een tolpoort, daar is nu vrij weinig meer van over.
En zo zijn we weer terug bij het begin: langs de kade waar de auto stond geparkeerd.
Ook routes wandelen in Rotterdam met audio tour? Download de app voor iPhone of voor Android.